Quick, digestible lessons in Hawaiian language are being offered by University of Hawaiʻi at Hilo students through the Ka Haka ʻUla O Keʻelikōlani, College of Hawaiian Language (KHʻUOK).
Students, faculty, staff and community members are invited to partake in the release of “Hua Maka,” the new weekly video series designed to give viewers an immersive approach to learning ‘ōlelo, or the Hawaiian language, using common Hawaiian words and place names found in Hilo and Hawaiʻi Island.
In celebration of ʻŌlelo Hawaiʻi Month (Hawaiian Language Month), Hua Maka launches Monday, February 8, on Hale Kuamoʻo - Hawaiian Language Center’s Instagram account (@halekuamoo) and UH Hilo’s social media platforms (@uhhilo on Facebook, Instagram, Twitter, and YouTube: https://youtu.be/MfLqC7mnRNQ). Plans are also underway to broadcast the audio portion on University Radio Hilo, KUHH 101 FM.
Written and filmed by KHʻUOK students, each video focuses on a single word with examples of usage, spoken entirely in Hawaiian. English captions are included for those who aren’t fluent or familiar with the language.
Lecturer and Curriculum Specialist Kamalani Johnson named the program “Hua Maka,” referring to huaʻōlelo Hawaiʻi (Hawaiian words) that will serve as points of origin for people to hear, speak, and use ʻōlelo Hawaiʻi on campus, encompassing “hua” of “huaʻōlelo” (words) and “maka” of “hoʻomaka” (start up). He also facilitated the process by leading students from Dr. Jason Cabral’s KHAW 303 Third Level Hawaiian I class in both word descriptions and video filming. Videos are edited by student videographer/photographer Kapuakea Isaak of the Office of University Relations.
“It is my hope that Hua Maka serves as an entry point for our University community to learn ʻōlelo Hawaiʻi – both Hawaiian place names and Hawaiian words relevant to our place – so that we do our part in perpetuating ʻōlelo Hawaiʻi,” Johnson explained.
KHʻUOK Director Keiki Kawaiʻaeʻa added, “It is my hope that by increasing venues where Hawaiian language can be easily accessed in useful and relevant ways, that we as a University community also serve as better stewards of our language through continued aʻo - teaching and learning - of our precious Hawaiian language.”
Hua Maka is one of the first KHʻUOK student-led initiatives to perpetuate ʻōlelo Hawaiʻi using digital media.
Kolokea Kauaʻula, a student in Cabral’s KHAW 304 course, shares her perspective of Hua Maka (ʻōlelo Hawaiʻi translation provided by Johnson):
“Noʻu, he koʻikoʻi ʻiʻo nō ka noke mau ʻana i kā kākou ʻōlelo ma nā ʻano hana like ʻole i loko nō o ko kākou ola. ʻO kēia papahana Hua Maka, ʻo ia kekahi o nā mea a kākou e hana nei i mea e ō mau ai ka ʻōlelo Hawaiʻi. He papahana ia e kamaʻāina ai iā Hilo nei a leʻaleʻa nō hoʻi. I koʻu manaʻo, e ō mau ana nā inoa o nā wahi pana o ia ʻāina a me ko kākou mau aliʻi ma o kēia papahana no ka pono o ke kaiāulu.”
(“For me, itʻs important that we strive to revitalize our ʻōlelo Hawaiʻi in various aspects of our life. Hua Maka is one way ʻōlelo Hawaiʻi will live on. It’s a project that familiarizes people with Hilo in a fun and innovative way. I believe the place names, storied places, and our chiefs of Hilo will live on through this project for the benefit of the community.”)
In addition to the Hua Maka program, the community is invited to engage with KHʻUOK through email at khuokuhh@hawaii.edu, Hawaiian language content on the Hale Kuamoʻo Instagram account @halekuamoo, or by enrolling in Hawaiian language courses. Visit KHʻUOK’s website for more information at: www.olelo.hawaii.edu.
________________________________________________________________
Ke hoʻolako ʻia nei na Ke Kulanui o Hawaiʻi ma Hilo he mau ʻīnaʻi haʻawina ma ka ʻōlelo Hawaiʻi ma o ke Koleke ʻŌlelo Hawaiʻi ʻo Ka Haka ʻUla o Keʻelikōlani (KHʻUOK).
Ke heahea ʻia aku nei nā haumāna, nā kumu, nā limahana, a me nā lālā kaiaulu e nanea i ka puka ʻana o “Hua Maka,” ka papahana wikiō kūpule i hoʻomohala ʻia he ala hoʻoluʻu ʻōlelo e aʻo ai i ka ʻōlelo Hawaiʻi ma ka nānā i nā huaʻōlelo a inoa Hawaiʻi laha o Hilo a me Hawaiʻi Mokupuni.
Ma ka hāpai ʻana aʻe i ka Mahina ʻŌlelo Hawaiʻi, e puka ʻo Hua Maka ma ka Poʻakahi, lā 8 o Pepeluali ma ka waihona kūlelepaho a ke Kikowaena ʻŌlelo Hawaiʻi ʻo ka Hale Kuamoʻo (@halekuamoo) a me nā waihona kūlelepaho a ke Kulanui o Hawaiʻi ma Hilo (@uhhilo ma ka Facebook, Instagram, Twitter a me ka YouTube: https://youtube/MfLqC7mnRNQ). Ke hoʻolālā pū ʻia nei ka hoʻolaha i ka leo ma ke Kahua Lēkiō Kulanui, KUHH 101.FM.
He mau wikiō kēia i hoʻomohala a paʻi ʻia na nā haumāna o KHʻUOK e kālele ana ma ka huaʻōlelo me ka hoʻolako pū ʻia o nā laʻana o kona hoʻohana ʻia, ma ka ʻōlelo Hawaiʻi wale nō. Hoʻolako pū ʻia nā lepe unuhi ʻōlelo Pelekānia no ka poʻe wali ʻole o ka ʻōlelo Hawaiʻi.
Ua kapa ʻia ka papahana ʻo “Hua Maka” e Kamalani Johnson, he kumu ʻōlelo a moʻokalaleo Hawaiʻi a he laekahi hoʻomohala haʻawina, e kuhikuhi ana i ke ala e lilo ai nā huaʻōlelo Hawaiʻi he ala hoʻomaka e lohe, ʻōlelo, a e hoʻohana ʻia ai ka ʻōlelo Hawaiʻi ma ke kahua kulanui. Nāna pū i alakaʻi i ko nā haumāna ʻōlelo Hawaiʻi o ka papa KHAW 303 a ke Kauka Jason Cabral hoʻomohala ʻana i nā wehewehena huaʻōlelo a me ke paʻi wikiō ʻana. Ua hoʻoponopono ʻia ua mau wikiō nei na Kapuakea Isaak, he mea paʻi wikiō a paʻi kiʻi haumāna o ke Keʻena Mālama Pilina Kulanui.
“ʻO koʻu manaʻolana ka lilo ʻana o Hua Maka he ʻōmaka ʻana no ko kākou kaiaulu Kulanui e aʻo i ka ʻōlelo Hawaiʻi – ʻo nā inoa ʻāina a me nā huaʻōlelo Hawaiʻi o ko kākou mau wahi – i lawelawe ʻia ko kākou kuleana ʻo ka hoʻōla ʻana i ka ʻōlelo Hawaiʻi,” i wehewehe ai ʻo Johnson.
Ua wehewehe pū mai ʻo Keiki Kawaiʻaeʻa, ka Luna Hoʻokele o KHʻUOK penei, “ʻO koʻu manaʻolana ka lilo ʻana o kākou, ke kaiaulu Kulanui, he kahu e hāpai ana i kā kākou ʻōlelo makamae ma nā ala aʻo like ʻole ma ka hoʻonui ʻana i nā honua e ʻike ʻia ai ka ʻōlelo Hawaiʻi ma nā ala hoʻohana maʻalahi a launa pono.”
ʻO Hua Maka kekahi o nā pāhana pāpaho kikohoʻe mua loa i alakaʻi ʻia na nā haumāna KHʻUOK ma ka hoʻōla ʻana i ka ʻōlelo Hawaiʻi.
Hōʻike mai ʻo Kolokea Kauaʻula, he haumāna o kā ke Kauka Cabral papa KHAW 304 no Hua Maka penei:
“Noʻu, he koʻikoʻi maoli nō ka noke mau ʻana i kā kākou ʻōlelo ma nā ʻano hana like ʻole i loko nō o ko kākou mau ola. ʻO kēia papahana Hua Maka, ʻo ia kekahi o nā mea a kākou e hana nei i mea e ō mau ai ka ʻōlelo Hawaiʻi. He papahana ia e kamaʻāina ai iā Hilo nei a leʻaleʻa nō hoʻi. I koʻu manaʻo, e ō mau ana nā inoa o nā wahi pana o ia ʻāina a me ko kākou mau aliʻi ma o kēia papahana no ka pono o ke kaiāulu.”
Ma waho o ka papahana Hua Maka, heahea pū ʻia ke kaiaulu e pili pū me KHʻUOK ma ka leka uila ma khuokuhh@hawaii.edu, nā hua kūlelepaho ma ka waihona Instagram a ka Hale Kuamoʻo @halekuamoo, a ma ke komo ʻana i nā papa ʻōlelo Hawaiʻi. E kele aku nō i ke kahuapaʻa a KHʻUOK no ka ʻike hou aku ma: www.olelo.hawaii.edu.